İsm-i tafdil: Ortak bir sıfatta, iki şeyi veya iki kimseyi karşılaştırmak ya da birinin diğerlerinden ortak bir sıfatta daha üstün olduğunu göstermek için fiilden türetilmiş isimlerdir. Türkçede, “Daha büyük, en büyük; daha güzel, en güzel” şeklinde anlatılan ifadelerin karşılığıdır.

İsmi tafdil müzekker ve müenneste aynıdır. Sülasi fiilden ( أَفْعَلُ ) vezninde gelir. Örnekler:

İsm-i tafdili yapılacak olan fiil sülasi değilse, o zaman şu yol takip edilir:

1- Önce fiilin mastarı müfred-mensub olarak alınır.

2- Sonra başına tercümeye uygun bir sülasi fiilin ism-i tafdili getirilir. Genellikle bu ismi tafdiller:

“Daha çok” manasındaki  أَكْثَرُ ; “Daha şiddetli” manasındaki  أَشَدُّ ; “Daha az” manasındaki    أَقَلُّ olur. Mesela:

“Çalıştı” manasındaki   اِجْتَهَدَ  fiilinin ism-i tafdilini yapalım: İlk önce fiilin masdarını müfred-mensub olarak alırız.  اِجْتَهَدَ  fiili, iftial babından olup müfred-masdarı  اِجْتِهَادً  şeklindedir. Daha sonra kelimenin başına  أَكْثَرُ ism-i tafdilini getirerek    أَكْثَرُ اِجْتِهَادًا  deriz. Mana: “Daha çalışkan” şeklinde olur.

Ek Bilgi 1:

İSM-İ TAFDİL (  bilgili,daha bilgili ve en bilgili gibi kıyaslama sıfatlarıdır )

YAPILIŞI: 1- üç harfli fiillerde  اَفْعَلُ         (müennesi  فُعْلَى     ) kalıbına sokulur.

2- 4,5,6 ve diğer bazı fiillerin masdarları çift üstün olarak yazılır. Başına da  istenen anlama uygun şu üçlü ism-i tafdillerden biri getirilir.(اَحْسَنُ. Daha- en güzel    اَقَلُّ  daha- en  az        اَوْفَى daha- en vefalı,bağlı

 اَسْهَلُ daha- en kolay

اَصْعَبُ daha- en zor   

اَقْوَى  daha- en güçlü   

اَشَدُّ daha- en şiddetli 

اَكْثَرُ daha- en çok)

3- ism-i tafdilden sonra min ( مِنْ  )getilirse  daha’  getirilmezse  en anlamina gelir.

اَسْهَلُ en kolay  

  مِنْ اَسْهَلُ daha kolay 

İSM-İ TAFDİLİN ÇEKİMİ    ( اَكْبَرُdaha-en büyük)

Not: altı çizili ve kırmızı olan çoğullar kuralsızdır.

*******************

ÖRNEKLER اَمْثِلة

Sen(e) aliden daha çok konuşuyorsun-daha konuşkansın تَكَلُّمًا مِنْ عَلِىٍِّ اَنْتَ اكْثَرُ

Ben senden daha büyüğüm  اَنَا اكْبَرُ مِنْكَ

Ayşe en uzundur  عَائِشَةُ طُولَى

Ayşe öğrencilerin en uzunudur  عَائِشَةُ طُولَى التِلميذَاتِ

Onlar(k) erkeklerden daha şefkatlidirler  هُنَّ  رُحْمَيَاتٌ مِنْ الرِّجَالِ