| Yazdır |

İsm-i fail

İsm-i fail: Fiilden türeyen ve işi yapanı gösteren isim cinsinden kelimelerdir. Sülasi mücerred fiilin ism-i faili (فَاعِلٌ  )  vezninde gelir. Mesela:

كَتَبَ   “Yazdı” manasındadır. Bu fiilin ism-i faili كَاتِبٌ  şeklindedir ve “yazan” manasındadır. Gördüğünüz gibi ism-i fail (فَاعِلٌ  )  vezninde gelmiştir.

ضَرَبَ  “Dövdü” manasındadır. Bu fiilin ism-i faili ضَارِبٌ   şeklindedir ve “döven” manasındadır.

نَصَرَ  “Yardım etti” manasındadır. Bu fiilin ism-i faili نَاصِرٌ   şeklindedir ve manası “yardım eden” manasındadır.

فَتَحَ  “Açtı” manasındadır. Bu fiilin ism-i faili فَاتِحٌ    şeklindedir ve “açan” manasındadır.

Rubai mücerred ve diğer mezid fiillerin ism-i faili, muzarisi esas alınarak yapılır. Şöyle ki: İlk önce muzari fiilin malumunun muzaraat harfi atılır. Sonra başa ötreli bir “mim” getirilir. Eğer orta harfi esre değilse esrelenir ve sonu tenvinlenir. Mesela:

عَلَّمَ fiilinin muzarisi  يُعَلِّمُ   şeklindedir. İlk önce baştaki muzaraat harfini atarız, عَلِّمُ  olur. Sonra ötreli mim getiririz, مُعَلِّمُ   olur. Demek,  عَلَّمَ  fiilinin ism-i faili  مُعَلِّمٌ   şeklindedir.

 

Ek Bilgi 1:

Ismul Fail  اِسْمُ الفَاعِلِ

 
Fiilden türeyip, bir işi yapanı gösteren kelimeye İsmul Fail  اِسْمُ الفَاعِلِ denir.
Türkçedeki ekten sıfat-fiil karşlığıdır. Sulasi (üçlü) mücerred (soyutlanmış) bir fiilin İsmul Faili, فَاعِلٌ vezninde olur.
 
Örnekler:
 
كَتَبَ yazdı - كَاتِبٌ yazan, yazıcı
 
قَتَلَ öldürdü - قَاتِلٌ öldüren
 
فَتَحَ açtı - فَاتِحٌ açan
 
ضَرَبَ vurdu - ضَارِبٌ vuran
 
جَلَسَ oturdu - جَالِسٌ oturan
 
 
Diğer fiillerin İsmul Failleri söyle yapılır: Muzari şekli alınır, baştaki muzarilik harfi atılıp yerine mazmum (ötre ile harekeli) bir م harfi , yani مُ şeklinde getirilir.
 
Örnekler:
 
الوَزْنُ   -   المَاضِي    -   المُضَارِعُ   -   اِسْمُ الفَاعِلُ
 
إِفْعَالٌ   -   أَضَحَكَ   -   يُضْحِكُ   -   مُضْحِكٌ
 
تَفْعِيلٌ   -   ذَكَّرَ   -   يُذَكِّرُ   -   مُذَكِّرٌ
 
مُفَاعَلَةٌ   -   حَاسَبَ   -   يُحَاسِبُ   -   مُحَاسَبٌ
 
اِنْفِعَالٌ   -   اِنْقَطَعَ   -   يَنْقَطِعُ   -   مُنْقَطِعٌ
 
اِفْتِعَالٌ   -   اِكْتَسَبَ   -   يَكْتَسِبُ   -   مُكْتَسِبٌ
 
تَفَعُّلٌ   -   تَعَلَّمَ   -   يَتَعَلَّمُ   -   مُتَعَلِّمٌ
 
تَفَاعُلٌ   -   تَعَاهَدَ   -   يَتَعَاهَدُ   -   مُتَعَاهِدٌ
 
اِفْعِلاَلٌ   -   اِحْمَرَّ   -   يَحْمَرُّ   -   مُحْمَرٌّ (مُحْمَرِرٌ)م
 
اِسْتِفْعَالٌ   -   اِسْتَعْظَمَ   -   يَسْتَعْظِمُ   -   مُسْتَعْظِمٌ
 
فَعْلَلَةٌ   -   دَحْرَجَ   -   يُدَحْرِجُ   -   مُدَحْرِجٌ
 
تَفَعْلُلٌ   -   تَقَلْقَلَ   -   يَتَقَلْقَلُ   -   مُتَقَلْقِلٌ
 
 
Uyarı:
İsmul Fail, bazan, isim olarak kullanılır.
Örnekler:
 
مُعَلِّمٌ öğretici, öğretmen - عَلَّمَ öğretmek
 
سَائِقٌ sürücü, şöför - سَاقَ sürmek