Cahdi mutlak

CAHD-I MUTLAK

(MAZİ FİİLİN KESİN OLUMSUZ HALİ)

Muzâri fiilin başına لَمْ takısı getirilip, fiilin son harfinin cezim yapılmasıyla gerçekleşir. Fiilin manasını mâzîde (geçmişte) olumsuz yapar. Bir işin şu ana kadar olmadığını ve bundan sonra da olmayacağını belirtir. Muzârinin başına getirilen bu edatla fiilde üç değişiklik olur:

a) Anlamı olumsuz olur. Bu olumsuzluk kalıcıdır ve bozulması beklenmez.

b) Sonu meczûm (cezimli) olur.

c) Muzâriden yapıldığı halde mâzî manası verir:

يَكْتُبُ	yazıyor	لَمْ يَكْتُبْ	yazmadı
يَفْتَحُ	açıyor	لَمْ يَفْتَحْ	açmadı
يَذْهَبُ	gidiyor	لَمْ يَذْهَبْ	gitmedi

Tesniye ve cemilerde cahd-ı mutlak; sona eklenen nunların (ن) kaldırılması ile olur. Düşen nun yerine bir elif getirilir:

يَكْتُبُونَ

yazıyorlar

لَمْ يَكْتُبُوا

yazmadılar

Müfred müennes muhâtabadaki ( ن ) harfi de kalkar.

تَكْتُبِينَ

yazıyorsun

لَمْ تَكْتُبِي

yazmadın

Cemi müennes ( ن ) ları olduğu gibi kalır.

يَكْتُبْنَ

yazıyorlar

لَمْ يَكْتُبْنَ

yazmadılar

Cezimli muzâriden harf-i tarife geçiş kesre ile yapılır:

لَمْ أَكْتُبِ الْواَجِبَ

Ödevi yazmadım

لَمْ يَلْعَبِ الْكُرَةَ

Top oynamadı

F كَتَبَ ماَ şimdi yazmadığınıلَمْ يَكْتُبْ , geçmişte yazmadığını ifade eder. ماَ dan daha ziyade لَمْ kullanılışı yaygındır.

Cahd-ı Mutlak Sigasının Çekim Tablosu
Cemi	Müsennâ	Müfred
لَمْ يَكْتُبُوا	لَمْ يَكْتُبَا	لَمْ يَكْتُبْ	Gâib
Onlar yazmadı	O ikisi yazmadı	O yazmadı
لَمْ يَكْتُبْنَ	لَمْ تَكْتُبَا	لَمْ تَكْتُبْ	Gâibe

لَمْ تَكْتُبُوا	لَمْ تَكْتُبَا		لَمْ تَكْتُبْ		Muhatap
Sizler yazmadınız		İkiniz yazmadınız		Sen yazmadın
لَمْ تَكْتُبْنَ	لَمْ تَكْتُبَا		لَمْ تَكْتُبِي		Muhâtaba

لَمْ نَكْتُبْ	لَمْ نَكْتُبْ		لَمْ أَكْتُبْ		Mütekellim
Biz yazmadık		İkimiz yazmadık		Ben yazmadım

Cümle Örnekleri:

هَلْ نَفَعَ الْماَلُ صاَحِبَهُ ؟	Mal sahibine fayda verdi mi?
لاَ ، اَلْماَلُ لَمْ يَنْفَعْ صاَحِبَهُ.	Hayır, mal sahibine fayda vermedi.
لَمْ أَذْهَبْ أَمْسِ إِلَى الْمَدْرَسَةِ.	Dün okula gitmedim.
هَلْ نَجَحَ الشاَّباَّنِ فِي حَياَتِهِماَ؟	İki genç hayatlarında başarılı oldu mu?
لاَ ، اَلشاَّباَّنِ لَمْ يَنْجَحاَ فِي حَياَتِهِماَ.	Hayır, iki genç hayatlarında başarılı olmadı.
هَلْ فَشِلَ الْمُجْتَهِدُونَ فِي عَمَلِهِمْ ؟	Çalışkanlar işlerinde başarısız oldu mu?
لاَ ، ألْمُجْتَهِدُونَ لَمْ يَفْشَلُوا فِي عَمَلِهِمْ.	Hayır, çalışkanlar işlerinde başarısız olmadı.
أَنْتُمْ لَمْ تَذْهَبُوا أَمْسِ إِلَى الْحَدِيقَةِ.	Siz dün bahçeye gitmediniz.
أَنْتِ لَمْ تَغْسِلِي مَلاَبِسَكِ.	Sen elbiselerini yıkamadın.
أَ لَمْ تَسْمَعُوا الْخُطْبَةَ ؟	Hutbeyi işitmediniz mi?
لَمْ يَذْهَبِ الْوَلَدُ إِلَى الْمَدْرَسَةِ لِأَنَّهُ([1]) مَرِيضٌ.	Çocuk okula gitmedi çünkü o hastadır.
طَرَقْتُ الْباَبَ كَثِيراً وَ لَكِنْ لَمْ يَفْتَحْهُ أَحَدٌ.	Kapıyı çok çaldım fakat onu kimse açmadı.
أَنْتُمْ لَمْ تَقْرَأُوا كُلَّ الْقِصَّةِ.	Siz bütün kıssayı okumadınız.
لَمْ يَكْتُبِ الْواَجِبَ فِي الصَّفِّ.	Ödevi sınıfta yazmadı.

Cahd-ı mutlakların meçhûlü: Fiil-i muzârilerin meçhûlleri gibidir. Başına yine لَمْ gelir. Cemi müennesler hariç nunlar düşer.

يَكْتُبُ	yazıyor →			لَمْ يُكْتَبْ	yazılmadı
يَفْتَحُ	açıyor →	لَمْ يُفْتَحْ			açılmadı
لَمْ يُكْتَبُوا إلى الْمَدْرَسَةِ صَبَاحاً.			Sabahleyin okula yazılmadılar.
هَلْ شَرِبَتِ الْأُمُّ الدَّواَءَ ؟			Anne ilacı içti mi?
لاَ ، لَمْ يُشْرَبِ الدَّواَءُ.			Hayır, ilaç içilmedi.

Sabahleyin okula yazılmadılar.

Anne ilacı içti mi?