Makaleler

Türkçede varlıklar sayı bakımından ikiye ayrılır. Tekil ve çoğul. Arapçada ise kelimeler sayı bakımından üçe ayrılır: Müfred yani tekil, müsenna yani ikil ve cem’i yani çoğul.

Müfred: Aynı tür varlıklardan yalnız bir tanesini gösteren kelimelere denir:  كِتَابٌ  (kitap), قَلَمُ (kalem), رَجُلٌ (adam) gibi kelimeler müfred grubuna giren kelimelerdir. Bu kelimeler tek bir varlığa işaret ederler.

Müsenna: Aynı tür varlıklardan iki taneyi gösteren kelimelere denir. Müsenna yerine “tensiye” kelimesi de kullanılır. Müfred bir kelimeyi müsennaya dönüştürebilmek için kelimenin sonuna elif ve kesreli nun ( انِ ) getirilir. Ya da cümledeki yerine göre, cezimli “ye” ve kesreli nun ( يْنِ )  getirilir.

Mesela: رَسُولٌ elçi demektir. Bu kelimeyi tensiye yaparken sonuna elif ve esreli nun ekliyoruz. Bu sayede kelimemiz  رَسُولاَنِ  şekline dönüyor.

Cemi: Aynı tür varlıklardan olup ikiden fazla varlığı gösteren kelimelere denir. İsimlerin cemi belli bir kurala göre gelmediği için ancak sözlüğe bakarak veya bir başkasından duyarak öğrenilir. Yani isimlerin cemi semâîdir. Cemi üçe ayrılır:

1- Cem’i müzekker-i salim: Kaideye uygun olarak çoğul olan müzekker demektir. Bazı müzekker isimler çoğul olurken sonuna harekesiz vav ve fethalı nun harfi ( ونَ )  gelir. Bazen de cümledeki yerine göre harekesiz “ye” ve nun harfi ( ينَ )  getirilir. Böyle çoğullara cem’i müzekker-i salim denir.

Mesela: صَالِحٌ  kelimesi çoğul olurken  صَالِحُونَ نَ  şeklinde gelir.  صَالِحُونَ  kelimesi cem’i müzekker-i salim bir kelimedir.

2- Cem’i müennes-i salim: Kaideye uygun olarak çoğul olan müennes demektir. Bazı müennes isimler çoğul olurken sonlarına elif ve te harfi ( ات )  alırlar. Bu kelimelere cem’i müennes-i salim denir.

Mesela:  مُؤْمِنَةٌ kelimesi müennes bir kelimedir. Bu kelime çoğul olurken  مُؤْمِنَاتٌ   şeklinde gelir.  مُؤْمِنَاتٌ   kelimesi cem’i müennes-i salim bir kelimedir.

3- Cem’i mükesser: Bazı cemiler -müzekker olsun müennes olsun- belli bir kurala göre yapılmamıştır. Kelimenin müfredinde ya bir hareke ya bir harf ya da hem harf hem de hareke değişikliğiyle çoğul elde edilir. Bu çoğullara cem’i mükesser denir.

Mesela:   رَجُلٌ (adam) kelimesinin cemi رِجَالٌ  (adamlar) şeklindedir. Burada belirli bir kaide yoktur. Bu tür cemilere cem’i mükesser denir. Hem müzekker hem de müennes kelimelerin bu çeşit cemileri vardır. Bu sebeple kelimenin cem’i mükesserini gördüğümüzde kelimenin müzekker mi müennes mi olduğunu anlayamayız.