Makaleler

Aksam-ı seba / Salim Fiil

Ek Bilgi 1:

Aksam-ı seb'a,arapça fiil çeşitleri (salim-mehmuz-ecvef-misal-nakıs-lefif- muzaaf)                                                                                                                                                                                                                                                  

aksam-ı seb'a,arapça fiil çeşitleri(salim.mehmuz.ecvef,misal,nakıs,lefif,muz  aaf)
aksam-ı seb'a,arapça fiil çeşitleri(salim.mehmuz.ecvef,misal,nakıs,lefif,muz aaf)

Fiiller yedi kısımdır: Sahih , misal , ecvef , nakıs , lefif , muzaaf , mehmüz.

Sahih fiil:

İsmi failv ve ismi mef’ulun son sigalarında; gayrı munsarıf (siğa-i müntehe-l cumu’) olduğu için tenvin verilmez. (نَوَاصِرُ - مَنَاصِرُ )
1. ve 5. babdaki emriv hazırın hemzesi zammeli ( اُنْصُرْ ) , diğer bablarınki kesrelidir ( اِضْرِبْ ).

Misal fiil:

2,3 ve 6 ‘ncı bablarda; muzari , emir ve nehyinv malumlarında ‘vav’ düşer. (meçhullerinde ve yai olanlarda düşmez.)
İsmiv faillerin cemi müennes mükessera siğalarında üç tane ‘vav’ ictima ettiği için çkelimenin aslından olan ‘ و ’ (2. vav) hemzeye kalp olunur. ( وَوَوَاعِدُ وَاَوَاعِدُ ).

Ecvef ve Nakıs fiil:

 Ecvef’ lerde ismi fail ve ismi mef’ulun son siğasında ; i’rap ğayrı munsarıf değil takdiri olur.
Mesela; ( غَوَازٍ - مَغَازٍ ) gibi.
Nakıslarda cezm halinde illet harfi düşer.v
Nakıs - ı vavilerdev muzarilerin cemilerinin tamamı vavlı gelir.( يَغْزُنَ - تَغْزُنَ ) . Yai’lerde ise; cemi müzekkerler vavlı ( يَرْمُونَ ), cemi müennesler ye’li gelir( يَرْمِينَ ).

Lefif fiil:

Makrunlar bütün hususlarda nakıs fiil gibidir.Ayne-l fiilindeki illet harfi sahih hükmündedir.
Mefrukların failv fiilleri misal hükmünde , lamel fiilleri nakıs hükmündedir.

Muzaaf fiil:

İdgam üç kısımdır:

Vacip: Aynı cinsten iki harfinv ikiside harekeli veya birincisi sakin ikincisi harekeli olursa ( مَدَّ - يَمُدُّ )
Mümteni’: Aynı cinsten iki harfin birincisi harekeli ikincisi sükün-uv asli ile sakin olursa idğâm-ı münteni olur. Özellikle mazilerin cemi müenneslerinden sonrakilerde ve muzarilerin cemi müenneslerinde bulunur. ( مَدَدْنَ - يَمْدُدْنَ ).
Caiz: Aynı cinsten iki harfin birincisi harekeliv ikincisi sükün-u arızi ile sakin olursa

Not : İdgam-ı caizlerde 1. ve 5 bablarda dört vecih , diğer bablarda (ziyadeler dahil) üç vecih vardır.
Mesela; ( لَمْ يَمُدَّ - لَمْ يَمُدِّ - لَمْ يَمُدُّ - لَمْ يَمْدُدْ ) gibi.

Not : Sahih , ecvef , muzaaf ve mehmüzlerin ; 2. ve 6. bablarında mastar mimi ( مَفْعَلٌ ), ismi zaman ve ismi mekanı ( مَفْعِلٌ ) vezninde gelir.Diğer bablar ise hep ( مَفْعَلٌ ) vezninde gelir. Nakıs ve lefif-i makrunların babına bakılmaksızın ( مَفْعَلٌ ) vezninde gelir. Misal ve lefif-i mefrukların babına bakılmaksızın ( مَفْعِلٌ ) vezninde gelir.

Ziyade bablar:

Ziyade babların ismi fail ve ismi mefulleri altı siga olarak gelir. (mükesser sigaları gelmez)

İf’al babının hemzesi katı olduğu için düşmez ve emri hazırın harekesi hep fethadır.
Rubai bablardaki ( اِلإْعَلْ – تَفْعِيلْ –مُفَاعَلَة ) muzaraat harfi fetha değil zammedir.( يُفْعِلُ ).
İfteale’v nin fail fiilinde ( (ص,ض,ط,ظharflerinden birisi bulunursa; ifteale’nin te’si ( ط ) ‘ya kalp olunur. İfteale’ nin fail fiilinde ( (د ,ذ ,زharflerinden birisi bulunursa; ifteale’nin te’si (د ) ‘a kalp olunur. İfteale’ nin fail fiilinde ( (و ,ى ,ث harflerinden birisi bulunursa ; bu harfler (ت )’ye kalp olunur.

İf’ilal babının mazi ve emri hazır sigaları aynıv gelir.
Tefe’ul ve tefaul bablarında muzarilerin sondan bir önceki harfiv fethadır.( يَتَكَلَّمُ

Ek Bilgi 2:

Aksamı Seba yedi kısımdır

1-Sahih Fiil-illet harfi olmayan fiil

2-Misal Fiil-ilk harfi illetliolan fiil

3-Ecvef Fiil-Orta harfi illetli olan fiil-قاَلَ(Gale)

4-NakısFiil-Son harfi illetli olan fiil

5-Lefif Fiil-iki illet harfi olan

6-Mudaaf Fiil-Bir fiilde bir cinsden iki harf bulunan

7-Mehmuz Fiil-Fiilin harflerinden birinin hemze olması

Ek Bilgi 3:

Aksam-ı Seba

FİİLLERİN BÖLÜMLERİ (Aksamusseba ): Fiiller, kök harflerinin cinsine göre bölümlere ayrılır. Bu şöyle gösterilir.

………………………………FİİL………………………………

                       İLLETLİ                                                                      SAHİH

     (Kök harflerinden biri veya ikisi)                                       (Kök harflerinden hiçbirisi) 

              illetli harf olan fiil                                                        illet harfi olmayan fiil

      …………………………………………………                               ………………………………

7-Lefif         6-Nakıs         5-Ecvef       4-Misal                     3-Muzaaf    2-Mehmüz    1-Salim

     Fiil, kökünü meydana getiren harflerin cinsi bakımından böyle 7 bölümde incelendiği için, bu yedi bölüme “el-Aksamu’s-Seb’a” denir.

     1-Salim Fiil: Kökünü teşkil eden harfler içinde hemze veya illet harfi bulunmayan, aynı harften de iki tane bulunmayan fiildir.

     Sevindi   فرح

     2-Mehmüz Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden biri hemze olan fiildir.

     Okudu   قرأ                 sordu  سأل                 izin verdi   اذن

     3-Muzaaf Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden ikisi aynı olan fiildir.

     Serpti   رش                Uzattı   مد                  yardı   شق

     4-Misal Fiil: Kök harflerinin ilki vav yahut ya olan fiildir.

     Buldu   وجد                gerekti   وجب            uyandı   يقظ

     5-Ecvef Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden ortadaki harf illet harfi (ا و ى  ) olan fiildir.

     Der  يقول             dedi     قال        yürür   يسير            yürüdü سار

     6-Nakıs Fiil: Kök harflerinden sonuncusu illet harflerinden biri olan fiildir.

     Korktu   خشى                 çağırdı, dua etti   دعا

     7-Lefif Fiil: Lefif fiilin 2 harfi birden illetlidir. Bu iki illet harfi bitişik olursa o fiil makrun lefif, ayrı olursa mefruk lefif’dir.

     Makrun Lefif:    dürdü    طوى                         Mefruk Lefif:    korudu   وقى