Makaleler

 

1- HEMZENİN BAŞTA YAZILIŞI

A- Hemze başta gelir ve harekesi üstün veya ötre olursa elif ( ا ) üzerine yazılır.

أَنْتَ ، أَمِينٌ ، أَمْسِ ، أَمْرٌ ، أَيْنَ  kelimelerinde olduğu gibi.

B- Eğer hemze başta gelir ve harekesi esre olursa elif ( ا ) altına yazılır.

إِنَّمَا ، إِنَّا ، إِنْ  kelimelerinde olduğu gibi.

2- HEMZENİN ORTADA YAZILIŞI

A- Hemze ortada gelir ve önceki harfin harekesi fetha ve kendisi sakin veya fethalı ise elif ( ا ) üzerine yazılır.

رَأْسٌ ، سَأَلَ   kelimelerinde olduğu gibi.

B- Hemze fethalı veya sakin, önceki harf dammeli ise vav ( و ) üzerine yazılır.

مُؤْمِنٌ ، رُؤْيَةٌ  kelimelerinde olduğu gibi.

C- Eğer hemzeden önceki harf esreli ise ye ( ى ) üzerine yazılır. Ancak ortadaki yazılışta ( ى ) harfini açıkça göremeyiz. ( ى ) harfini temsilen sadece dişi “ye” üzerine yazılır.

بِئْرٌ ، جِئْتَ ، بِئْسَ  kelimelerinde olduğu gibi.

D- Eğer hemze, elif ( ا ) ile zamir arasında fetha ile harekeli olarak gelirse desteksiz yazılır. Eğer ötreli olursa vav ( و ) ile yazılır. Ve eğer esreli olursa dişi “ye” üzerine yazılır.

أَعْدَاءَهُ ، أَعْدَاؤُهُ ، أَعْدَائِهِ  kelimelerinde olduğu gibi.

3- HEMZENİN SONDA YAZILIŞI

A- Hemze sonda gelir ve önceki harf sakin olursa desteksiz yazılır.

جَاءَ ، جُزْءٌ ، سَوْءٌ  kelimelerinde olduğu gibi.

B- Eğer önceki harf harekeli ise önceki harekeye göre uygun harf üzerine yazılır. Ötreye uygun harf vav ( و ), üstüne uygun harf elif ( ا ), esreye uygun harf de ye ( ى ) dir.

دَنُؤَ ، قَرَأَ ، هَنِئَ  kelimelerinde olduğu gibi.

 

EK BİLGİ:

 

Hemze ve Elif Maksuranın Yazılışı

1.Hemzenin yazılışı: Bu konuda yazılan uzun risaleler ve nahiv kitaplarında bu konuya ayrılan bölümlerde hemzenin yazılışı için birçok kurala rastlıyoruz. Bazılarını, ayrıntıları göz önüne serebilmek amacıyla burada sıralamak yerinde olacaktır:

 

1. Kelimenin sonundaki elif:

 

a. Kendinden önceki harf sakin ise müfred olarak yazılır: (المَرْءُ).

 

b. Kendinden önceki harf damme ise vav, fetha ise elif, kesra ise ya üzerine yazılır: (الخطأ-تهيؤ-يستهزئ).

 

2. Kelimenin ortasındaki elif:

 

a. Kendisi sakin, kendinden önceki harf damme ise vav, fetha ise elif, kesra ise diş üzerine yazılır: (بئر-رأس-بؤم).

 

b. Kendisi fethalı, kendinden önceki harf damme ise vav, fetha ise elif, kesra ise diş üzerine yazılır.

 

c. Kendisi fethalı, kendinden önceki sakin ise, elif üzerine yazılır: (ييأس-.(مسألة

 

d. Kendisi fethalı ve kendinden sonra bir zamir gelmişse müfred olarak yazılır: (جاءا-جاءه).

 

e. Med ve fethalı hemze biraraya gelmiş ve med önce ise müfred olarak yazılır: (تضاءل).

 

f. Med ve fethalı hemze biraraya gelmiş ve hemze önceyse hemze işareti atılıp elife med işareti konulur.

 

g. Fethalı hemze elif zamiriyle beraberse beraber yazılır: (قرأا-يقرأان).

 

h. Kendisi dammeli, kendinden önceki fetha, damme ve sükûn ise vav üzerine yazılır: .(لؤم-لؤلؤ-عطاؤه)

 

ı. İttisal harfinden sonra gelmiş ve kendinden sonra zamir varsa diş üzerine yazılır: .(شئه)

 

j. Hemzeli ve hemzesiz vav bir araya gelirse hemzeli olan sonra gelip vav üzerine yazılır: (ضوْؤُه).

 

k. Hemzeli vav hemzesiz vavdan önce gelirse, ya vav üzerinde ya da müfred olarak yazılır: (رؤوف-رءوف).

 

l. Kesralı hemze kendinden önceki harfin harekesi ne olursa olsun ya üzerine yazılır: (أفئدة-سُئِلَ).

 

3. Kelime başındaki elif:

 

a.       Her zaman elif üzerine ve harekeli olarak yazılır: (أَمل-أِبل).

 

b.       İstifham hemzesinden sonra gelmişse elif üzerine ve harekeli yazılır: (أَأُمم).

 

c.       İstifham hemzesinden sonra vasıl hemzesi gelmişse düşer: (أتّخذ لهم).

 

Bütün bu kurallara, müenneslik alametiyle ve mansub tedvin elifiyle gelmesi durumundaki yazım şekillerini de eklemek gerekir.

 

2. Elif el-Maksûra’nın yazılışı: Sondaki elifin, elif ya da ya şekliyle yazılışındaki zorluk ve karışıklığın hemzenin yazımından daha az olmadığı görüşünde hemfikir olunmuştur. Kuralların çokluğu ve karışıklığı, hemze’nin yazılışında gözler önüne serildiğine inancımızdan dolayı burada elif el-maksûranın yazım kurallarını vermeye gerek olmadığını düşünüyoruz

 

 

 

EK BİLGİ: 2

 

HEMZENİN YAZIMI (كتابة الهمزة)

 

1. Kelime başında daima “ا” desteği ile yazılır.

Örneğin:

1. Fethalı ya da dammeli ise elifin üzerine yazılır: أَكْرَمَ – أُمَيِّة
2. Kesralı ile elifin altına yazılır: إِنْ – إِكْرَام

 

1. Kelime ortasında:

1. Elifin üzerine yazılır

 

I.                   Kendisi fethalı öncesi fethalı ise: سَأَلَ ، يَتَأَلَّمُ

 

II.                Kendisi fethalı öncesi sükun ise: مَسْأَلَة ، يَرْأَسُ

 

III.             Kendisi sükunlu öncesi fethalı ise: يَأْتِي ، يَأْكُلُ

 

1. “ي” üzerine yazılır:

I.                   Kesra ise: سَئِمَ ، سُئِلَ

II.                Öncesi kesralı ise: فِئَة ، تَعْبِئَة

 

1. “و” üzerine yazılır:

I.                   Kendisi fethalı, öncesi dammeli ise: يُؤَكِّدُ ، يُؤَثَّرُ

II.                Kendisi dammeli, öncesi fethalı ise: يَؤُمُّ ، يَؤُولُ

III.             Kendisi dammeli, öncesi uzun elif ise: بِنَاؤُهُ

IV.              Kendisi dammeli, öncesi dammeli ise: كَؤُوس ، شُؤُون

V.                 Kendisi dammeli, öncesi sükunlu ise: مَسْؤُُول ، مَشْؤُوم

VI.              Kendisi sükun, öncesi dammeli ise: يُؤْمِنُ ، مُؤْلِم

 

1. Satır hizasına yazılır:

I.                   Uzun eliften sonra fetha ise: قِرَاءَة ، عَبَاءَة

II.                Kendisi fethalı, öncesi sükunlu و ise: مُرُوءَة ، تَوْءَم

 

1. Kelime sonunda aşağıdaki şekillerde yazılır:

1. Öncesi fethalı ise elif üzerine yazılır: نَبَأَ ، خَطَأَ
2. Öncesi kesralı ise “ي” üzerine yazılır: يُهَيِّئُ
3. Öncesi dammeli ise “و” üzerine yazılır: تَبَاطُؤُ 

 

I.                   Öncesi sükunlu ise satır hizasına yazılır: شَيْء ، عِمْء

II.                Öncesinde uzun okunan harf var ise satır hizasına yazılır: هُدُوء ، دُعَاء

Vasıl ve kat’ hemzesi

Vasıl ve kat’ hemzesi

Hemze ile ilgili örnek dosylar / cümleler